De digitale en steeds meer geglobaliseerde gig-economie, gekenmerkt door platforms zoals UHRS, Amazons MTurk, Upwork of Fiverr, heeft vooral in het afgelopen decennium een opmerkelijke ontwikkeling doorgemaakt.
Wie heeft er niet voor een paar euro een logo ontworpen, een website gemaakt, kleine programmeeropdrachten gegeven of online content gecreëerd voor een vast bedrag?
…en misschien nooit nagedacht over hoe en onder welke werkomstandigheden het bestelde resultaat uiteindelijk werd bereikt?

Aan de ene kant bieden platforms die digitale gigs aanbieden flexibiliteit en onafhankelijkheid voor zowel freelancers als bedrijven.
Aan de andere kant gaat het aanbod vaak gepaard met onzekere arbeidsomstandigheden en een onbalans tussen opdrachtnemer en freelancer.
Dat laatste is overigens ook een reden waarom we ons voor onze eigen projecten uiteindelijk hebben afgekeerd van gigplatforms en andere aanbieders en een eigen kantoor hebben geopend met stabiele en eerlijke arbeidsvoorwaarden (je kunt het hele verhaal hier lezen op Legal Tech Verzeichnis).

In dit artikel willen we een paar voor- en nadelen belichten die we zien in de platform/gig-economie.

1. Prijsoorlog en prijsonderbieding

Een belangrijk probleem in de gig-economie is de constante prijzenoorlog.
Freelancers concurreren wereldwijd voor opdrachten op platforms zoals Upwork en Fiverr.
Dit leidt vaak tot prijsonderbieding om concurrerend te blijven.
Op de lange termijn leidt dit tot een neerwaartse spiraal waarin werk van hoge kwaliteit wordt ondergewaardeerd en slecht wordt betaald.
Freelancers uit landen met lagere kosten van levensonderhoud kunnen opdrachten aanbieden tegen veel lagere prijzen, soms maar een paar cent per opdracht, waardoor de druk op freelancers in landen met hogere kosten van levensonderhoud toeneemt.

Met betrekking tot dit argument stellen platformaanbieders (en ook platformgebruikers) vaak dat ze slechts een platform bieden waarop vraag en aanbod zich kunnen ontwikkelen in de vorm van een vrije markteconomie.
Enerzijds is dit waar.
Aan de andere kant hebben veel landen over de hele wereld niet voor niets een minimumloonregeling.
Door vaste posities te omzeilen, worden deze omzeild en onzekere leefsituaties van gig workers uitgebuit.

2. Gebrek aan sociale zekerheid

Een ander probleem is het gebrek aan sociale zekerheid voor freelancers, dat voortvloeit uit het feit dat freelancers juist worden gedefinieerd door het feit dat ze geen vaste werkgever hebben die verantwoordelijk voor hen is onder het regime van arbeidswetgeving.
De gig economy kent daarom geen traditionele vangnetten zoals ziektekostenverzekeringen, pensioenregelingen, ziektegeld of betaalde vakantiedagen.
Dit dwingt zzp’ers in een positie waarin ze zelf voor deze waarborgen moeten zorgen of het zonder moeten stellen vanwege een gebrek aan voldoende financiële middelen of toegang tot betaalbare alternatieven.

3. Onzekere werkomstandigheden

De aard van de gig-economie leidt tot onzekere werkomstandigheden.
Projecten en banen kunnen onvoorspelbaar komen en gaan, wat leidt tot financiële instabiliteit.
Zelfs als het platform uitvalt door technische problemen, verliezen gig werkers hun inkomen zonder vervanging.
Ook is het meestal mogelijk voor de platforms om de accounts van gigwerkers te blokkeren zonder dat zij een realistische kans hebben om zich hiertegen te verdedigen.
Deze onzekerheid kan stressvol zijn en heeft op de lange termijn invloed op de levensplanning van freelancers, vooral met betrekking tot financiële verplichtingen op de lange termijn, zoals hypotheken of gezinsplanning.

Aan de andere kant is de vrijblijvende aard van gig work precies de reden waarom veel mensen voor deze manier van werken kiezen.
Flexibiliteit en vrijheid van tijdbeheer worden verkozen boven traditionele 9-5 banen.

4. Ontmenselijking van werk

Een kritiek aspect dat vaak over het hoofd wordt gezien, is de ontmenselijking in de gig economy.
Voor zowel opdrachtgevers als gig workers is de andere kant vaak onzichtbaar en wordt alleen gesymboliseerd door bijvoorbeeld een cijfercode op het platform.

Als gevolg daarvan hebben platforms die digitale werkopdrachten bemiddelen de neiging om de individuele vaardigheden, creatieve processen en persoonlijke inspanningen achter elk werkstuk te anonimiseren.
Freelancers worden vaak gereduceerd tot hun dienst, zonder rekening te houden met hun professionele ontwikkeling, welzijn of carrièredoelen.
In sommige gevallen is er helemaal geen interactie mogelijk tussen opdrachtgever en gig worker, anders zijn interacties vaak uitsluitend transactioneel, waardoor er weinig ruimte is voor persoonlijke erkenning of professionele groei.
Interactie tussen gig workers (hoewel er inmiddels groepen zijn gevormd op andere platforms, zoals Facebook, om ideeën uit te wisselen) wordt ook niet aangemoedigd, wat leidt tot een minder communicatieve werkomgeving.

Hier moet aan worden toegevoegd dat ontmenselijking niet alleen nadelen heeft.
Als de persoon niet bekend is of zich kan “verstoppen” achter het platform, maakt het bijvoorbeeld niet uit welke religie, huidskleur, woonplaats, seksuele geaardheid of handicap de persoon heeft.
Het maakt bijvoorbeeld niet uit welke religie, huidskleur, woonplaats, seksuele geaardheid of handicap de persoon heeft, zolang de gig maar wordt vervuld.
Gigwerk biedt dus ook een kans aan mensen die het om verschillende redenen moeilijker hebben op de traditionele arbeidsmarkt.

Conclusie

Hoewel de gig economy ongetwijfeld mogelijkheden biedt voor flexibiliteit en onafhankelijkheid, moeten de uitdagingen, met name op het gebied van digitale diensten, niet worden onderschat.
Prijsoorlogen, een gebrek aan sociale zekerheid, onzekere arbeidsomstandigheden en de ontmenselijking van werk zijn belangrijke problemen die moeten worden aangepakt.
Oplossingen zouden kunnen bestaan uit een betere regulering van platforms, de invoering van minimumnormen voor arbeidsomstandigheden en loon, en de bevordering van gemeenschappen en netwerken die de waarde van individueel werk en creatieve expressie erkennen en aanmoedigen.
Maar omdat gigplatforms over de hele wereld worden gebruikt, denken we dat een dergelijke regulering bijna onmogelijk is, omdat deze onvermijdelijk beperkt zou blijven tot individuele locaties.

Dit betekent volgens ons niet dat platformen voor optredens in het algemeen slecht zijn.
Net zoals een geïnformeerde klant de ingrediëntenlijst van sommige producten in de supermarkt bekijkt en vervolgens besluit om ze niet te kopen, vinden wij dat bij het boeken van optredens op platforms ook kritisch moet worden gekeken naar hoe het platform werkt en onder welke voorwaarden het gewenste resultaat uiteindelijk wordt bereikt.
De volgende presentatie kan slechts enkele aspecten van het onderwerp aan de orde stellen.

Voor meer informatie kan ik het fascinerende boek “Ghost Work” van Gray/Suri van harte aanbevelen.

Overigens zal dr. Franziska Lietz op 14.5 spreken met haar presentatie “A digital world – How can shape it responsible way?
met haar presentatie “A digital world – How can we shape it in a responsible way?” op de legal tech trade fair“Legal Revolution” op 14 mei.
U kunt de lezing beluisteren op de eerste dag van de beurs van 13.30 – 13.55 uur op de Mainstage.